Zrozumienie, co pies „mówi” swoim pyszczkiem, może być kluczowe dla oceny jego stanu emocjonalnego, komfortu i relacji z człowiekiem. W ostatnich latach nauka wykazała, że u psa twarz — w tym ułożenie uszu, oczu, pyska, mięśni wokół nosa — nie jest wyłącznie efektem reakcji fizjologicznej; wiele badań sugeruje, że zmiany w wyrazie twarzy psa mogą być związane z emocjami, stresem, bólem lub intencją komunikacyjną.
Anatomia i kontekst — dlaczego pysk psa mówi
Badania przeglądowe wskazują, że u psów występują szczególne adaptacje anatomiczne — np. mięsień pozwalający na unoszenie wewnętrznej brewki („puppy-eyes”) – które nie są obecne u ich wilczych przodków. Takie adaptacje sugerują, że psy mogą komunikować się mimiką twarzy w sposób bardziej złożony niż u wcześniejszych gatunków.
Ponadto w pracy „Current Advances in Assessment of Dog’s Emotions, Facial …” (2021) autorzy analizują, że zmiany ułożenia uszu, napięcie nosa, otwarcie pyska czy zmiany w obrębie oczu — mogą być wskaźnikami bólu lub stresu u psów.
Badania z 2016 roku z Uniwersytetu Helsińskiego wykazały, że psy przyglądają się mimice innych psów i ludzi — przede wszystkim regionowi oczu — i wykazują dłuższy czas patrzenia na twarz, która może stanowić zagrożenie.
Czy wyraz pyska to emocja czy komunikacja?
Istotna dyskusja naukowa dotyczy tego, na ile wyraz pyska u psa jest emocją (wewnętrznym stanem) a na ile komunikacją (sygnałem skierowanym do odbiorcy). Oto kilka kluczowych punktów:
- Badanie z Uniwersytetu Portsmouth z 2017 roku pokazało, że psy częściej zmieniają mimikę, gdy ludzie na nie patrzą – co sugeruje, że mimika może pełnić funkcję komunikacyjną, a nie tylko odzwierciedlać emocję.
- Korejska praca „Category-dependent contribution…” (2024) odkryła, że automatyczna analityka mimiki u psów może identyfikować stany strachu w warunkach domowych (np. podczas fajerwerków) – co sugeruje, że pewne zmiany twarzy odzwierciedlają rzeczywiste przeżycia emocjonalne.
Podsumowując: Mimika pyska psa może być zarówno wskaźnikiem stanu emocjonalnego, jak i narzędziem komunikacji, co z perspektywy trenerskiej oznacza, że musimy patrzeć zarówno na kontekst sytuacyjny, jak i na zmiany w wyrazie twarzy.
Przykładowe zmiany w wyrazie twarzy i co mogą oznaczać
Oto kilka często opisywanych zmian i ich możliwe interpretacje:
- Uszy mocno przylegające do czaszki → może być objawem strachu lub stresu.
- „Wielorybie oko” (widoczne białka oczu) → pies czuje się niekomfortowo, może być pod presją.
- Obniżona głowa i spojrzenie bokiem → może być formą appeasementu (próba złagodzenia sytuacji).
- Uniesione wewnętrzne brewki („puppy dog eyes”) → mogą być reakcją na uwagę człowieka, sygnałem społecznej interakcji.
- Zaciśnięty pysk, napięte wargi → może świadczyć o stresie lub bólu.
Jak interpretować w praktyce?
Kluczowe jest, by nie błędnie interpretować utarte komunikaty typu „pies wygląda spokojnie, więc wszystko jest ok”. Naukowe badania pokazują, że wyraz twarzy może zmieniać swoje funkcje i nie zawsze musimy widzieć klasyczne warczenie, by rozpoznać stres psa.
- Nagraj swojego psa i oglądaj nagranie (np. w spowolnieniu) — naucz go obserwować ułożenie uszu, spojrzenie, usta.
- Zatrzymaj się, spójrz na pysk psa i odpowiedz sobie: czy to pies, który się angażuje, czy pies, który próbuje wycofać się
- Ucz członków rodziny, że każda zmiana — choćby minimalna — może być sygnałem i że najlepiej obserwować psa w spokoju, nie tylko w sytuacji interakcji.
Wnioski
- Mimika pyska psa jest ważnym wskaźnikiem — nie absolutnym, ale znaczącym.
- Zmiany w wyrazie twarzy należy interpretować w kontekście sytuacji, całego zachowania i dotychczasowych doświadczeń psa.
- W relacji psów rodzinnych — szczególnie w kontekście dzieci — świadomość takich sygnałów może być kluczowa dla bezpieczeństwa i dobrostanu.
- Behawioryści i trenerzy są w unikalnej pozycji, by uczyć opiekunów „czytania” twarzy psa jako części komunikacji, a nie tylko jako reakcji na komendy.
Źródła
- Mota-Rojas D., et al. (2021). Current Advances in Assessment of Dog’s Emotions, Facial Expressions… Animals (Basel). (PMC)
- Somppi S., et al. (2016). Dogs distinguish emotions behind facial expressions. University of Helsinki / PLOS ONE. (Uniwersytet Helsiński)
- “Dogs are more expressive when someone is looking” (2017). University of Portsmouth news. (port.ac.uk)
- Correia-Caeiro C., et al. (2020). Perception of dynamic facial expressions of emotion in dogs. Animal Cognition. (SpringerLink)
- Guo K., et al. (2024). Category-dependent contribution of dog facial and bodily expressions. Psychiatry/Behaviour Science. (ScienceDirect)
